Στις 8 του Σεπτεμβρίου, οι Τούρκοι εισέβαλαν στη Σμύρνη και την πυρπόλησαν, δημιουργώντας ανείπωτη καταστροφή. Η κατάσταση ήταν απελπιστική. Ο Έλληνας πληθυσμός προσπαθούσε να ξεφύγει, κάποιοι με βάρκες και άλλοι κολυμπώντας προσπαθούσαν να φτάσουν στα πολεμικά πλοία της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ιταλίας ζητώντας καταφύγιο. Δυστυχώς, οι ναυτικοί τους απέρριπταν στη θάλασσα ή τους απέτεμναν τα χέρια ή τους χτυπούσαν. Οι Τούρκοι δολοφόνησαν τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο και πολλούς άλλους Σμυρνιούς. Ήταν μια κατάσταση θρήνου και δακρύων. Οι φλόγες είχαν ανάψει μέχρι τον ουρανό και το αίμα έτρεχε στους δρόμους της πόλης, που για πολλά χρόνια ήταν η εμπορική και βιομηχανική κεφαλή της Μικράς Ασίας. Τα πτώματα έπλεαν στο λιμάνι για μέρες.
Δεν είναι πιθανόν οι ξένοι ναύτες να επιδείξουν τόσο άνθρωπο περιστατικά αν δεν είχαν σαφείς εντολές από τους ανωτέρους τους και αυτοί από τις κυβερνήσεις των χωρών τους. Οι ‘γκιαούρηδες’ της Σμύρνης, πρώην αρχοντικής πόλης, ήταν η ‘προσφορά’ των επίσημα ακόμη ‘Συμμάχων’ της Ελλάδας στο νικητή. Έτσι, η έκφραση “vae victis” βρήκε πάλι την απόλυτη επιβεβαίωσή της. Αυτή η απάνθρωπη συμπεριφορά εκ μέρους των πληρωμάτων από τρεις δυτικές χώρες δημιούργησε ένα πολιτικό κλίμα, τον Αντιδυτικισμό, που διατηρείται μέχρι σήμερα λόγω παρόμοιων περιστατικών. Τα γεγονότα που κατέγραψε ο Κορδάτος, τα οποία ορισμένοι μπορεί να ισχυριστούν ότι υπερβάλλει λόγω της ιδεολογικής του προσέγγισης, επιβεβαιώνονται και από έναν Μικρασιάτη ιστορικό, τον Παύλο Καρολίδη. Ο Καρολίδης, ο οποίος πολλές φορές κατηγορείται από αριστερούς συγγραφείς ως ‘συντηρητικός’, επιβεβαιώνει τις αναφορές του Κορδάτου.
Αυτό που προκαλεί φρίκη δεν είναι μόνο η συμπεριφορά των ναυτών έναντι των απελπισμένων ανθρώπων που προσπαθούσαν να σωθούν, αλλά και η ψυχική απόσταση των ξένων αξιωματούχων που συνέχιζαν τις διασκεδάσεις τους σε μία περίοδο βαθιάς τραγωδίας. Όταν η Σμύρνη ήταν γεμάτη από πτώματα, κυρίως γυναικών, η συμπεριφορά τους είναι απότοκος της συνενοχής με τον Κεμάλ Ατατούρκ, αφού είχαν ενδιαφέρον για την εξάλειψη του ελληνικού στοιχείου από την περιοχή.
Τα επίσημα αρχεία των Γάλλων, των Ιταλών, των Άγγλων και των Αμερικανών πρέπει να εξεταστούν με προσοχή από νέους ερευνητές. Οι αναφορές που έχουν γίνει μπορεί να έχουν διαμορφωθεί ώστε να ευνοήσουν την εικόνα των Ελλήνων ως ‘κακούς’ στην ιστορία.
Στο τέλος, οι ενέργειες των ξένων δεν μπορούν να ξεχαστούν ή να δικαιολογηθούν. Αυτές οι ιστορίες πρέπει να διδάσκονται και να παραμένουν ζωντανές στη μνήμη μας ως παράδειγμα του πώς η πολιτική και η συνενοχή μπορούν να οδηγήσουν σε απάνθρωπες πράξεις, προκαλώντας ανείπωτο πόνο και καταστροφή.
Στον αγώνα για την αλήθεια και τη δικαιοσύνη, η ανάλυση και η αποκάλυψη των γεγονότων είναι σημαντική για να αναδειχθεί η πραγματική εικόνα του παρελθόντος και να αποφευχθούν παρόμοια λάθη στο μέλλον.
